Konspekt do klasy II LO z wykorzystaniem metod aktywizujących. Uczniowie budują własne wypowiedzi na temat przyczyn upadku Rzeczypospolitej.
Temat : Powstanie kościuszkowskie i trzeci rozbiór Polski.
I . Główne zagadnienia lekcji :
- Przyczyny wybuchu Powstania kościuszkowskiego
- Przebieg działań w 1794 roku
- Skutki powstania
- Przyczyny upadku Rzeczypospolitej
II. Cele :
Uczeń po lekcji :
- zna przyczyny wybuchu powstania
- zna przebieg powstania, miejsca głównych bitew i wskazuje je na mapie
- zna nazwiska głównych dowódców i uczestników walk o zachowanie państwa polskiego
- ocenia znaczenie reform społecznych przeprowadzonych przez Kościuszkę w 1794 roku
- zna daty i fakty z nimi związane : 24 III 1794, 4 IV 1794, 17 IV 1794 , 22 IV 1794, 7 V 1794 , 6 VI 1794, 8 VI 1794, 15 VI 1794 , 12 VIII 1794, 10 X 1794 , 1795
- rozumie znaczenie udziału chłopów w powstaniu
- wskazuje na mapie III rozbiór Polski.
III. Metody :
- pogadanka
- wykład
- praca pod kierunkiem
- praca z tekstem źródłowym, mapą
- dyskusja
IV. Środki dydaktyczne :
- podręcznik
- reprodukcje obrazów : Michała Stachowicza: Przysięga Tadeusza Kościuszki na Rynku Krakowskim , akwarele przedstawiające wojsko powstania Kościuszkowskiego;
Wojciecha Kossaka i Jana Styki : Panorama racławicka ;
Jana Matejko : Kościuszko pod Racławicami ;
autor nieznany : Wieszanie zdrajców ;
Aleksander Orłowski : Rzeż Pragi ;
Zdjęcia : Wejście na kopiec Tadeusza Kościuszki, Pomnik Tadeusza Kościuszki na Wawelu, Sarkofag Tadeusza Kościuszki na Wawelu.
- tekst źródłowy : Uniwersał połaniecki z 7 maja 1794
- tekst przysięgi T. Kościuszki
- mapa ścienna : Rzeczpospolita w okresie rozbiorów ( 1772 - 1795 )
- mapki konturowe: Powstanie kościuszkowskie i III rozbiór Polski oraz Rzeczpospolita w okresie rozbiorów (1772- 1795 )
V. Literatura
A. Zahorski, Powstanie kościuszkowskie 1794 , Warszawa 1992.
VI Standardy egzaminacyjne
I. Wiadomości i rozumienie
Zdający zna faktografię i terminologię historyczną w stopniu umożliwiającym rozumienie przeszłości w odniesieniu do :
1) państw - ich organizacji, struktury władzy, terytorium
5 ) wydarzeń politycznych i militarnych
II. Korzystanie z informacji
Zdający stosuje faktografię i terminologię historyczną do wyjaśnienia procesu historycznego :
1) umieszcza opisywane wydarzenia w czasie i przestrzeni
2 ) wskazuje przyczyny i skutki wydarzeń
7 ) korzysta z różnorodnych źródeł wiedzy historycznych - wyszukuje informacje z tekstu pisanego, ilustracji mapy.
VII. Struktura i opis lekcji
- Zapisujemy temat zajęć na tablicy i określamy jego cele.
- Nauczyciel nawiązuje do lekcji wcześniejszych ( uczniowie przypominają okoliczności utraty ziem polskich w 1793 roku ).Następnie prosi uczniów o zastanowienie się nad przyczynami wybuchu powstania kościuszkowskiego. Uczniowie wymieniają te przyczyny . Następnie jeden z uczniów przypomina , co dotychczas dowiedzieliśmy się o T. Kościuszko.
- Nauczyciel w krótkim wykładzie porządkuje wymienione przez uczniów przyczyny wybuchu powstania Następnie prosi ich o odszukanie w podręczniku fragmentów dotyczących przebiegu powstania. Uczniowie nanoszą na mapkę konturową miejsca związane z przebiegiem powstania kościuszkowskiego. Następnie wybrani uczniowie rozpoczynają omawianie przebiegu powstania kościuszkowskiego.
Przy wymienianiu poszczególnych etapów działań, nauczyciel wykorzystuje środki dydaktyczne przygotowane do lekcji :
Kolejno :
- uczeń czyta tekst przysięgi T. Kościuszki , a nauczyciel prezentuje reprodukcję Michała Stachowicza- Przysięga Tadeusza Kościuszki ;
- przy omawianiu przebiegu bitwy pod Racławicami, nauczyciel prezentuje reprodukcję obrazu Panorama Racławicka - Jana Styki i Wojciecha Kossaka oraz Jana Matejki : Kościuszko pod Racławicami;
- przy omawianiu powstania w Warszawie - reprodukcję obrazu : Wieszanie zdrajców;
- przy omawianiu okoliczności kapitulacji Warszawy nauczyciel prezentuje reprodukcję - Rzeź mieszkańców Pragi - Aleksandra Orłowskiego;
- Kwestia chłopska w powstaniu jest omawiana przy analizie tekstu źródłowego : Uniwersał połaniecki z 7 V 1794 roku. Uczniowie odpowiadają na pytania do tekstu.
- Uczniowie wymieniają skutki powstania, po czym odczytują z mapy podręcznikowej ziemie, które utraciliśmy na rzecz poszczególnych zaborców w III rozbiorze.
- Uczniowie wymieniają czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które doprowadziły do upadku Rzeczypospolitej.
- Podsumowanie.
Polecenia dla uczniów:
- Jak doszło do III rozbioru Polski ?
- Czy twoim zdaniem powstanie kościuszkowskie mogło zakończyć się sukcesem ? Uzasadnij swój sąd. (Próba wywołania przez nauczyciela dyskusji w klasie )
- Wskaż na mapie ściennej ziemie, które utraciliśmy na rzecz poszczególnych zaborców w III rozbiorze.
- Praca domowa:
Polecenie dla uczniów do przygotowanej przez nauczyciela mapki konturowej:
Wpisz na mapce we właściwym miejscu numery wszystkich rozbiorów Polski z podaniem nazwy państwa, które przejęło zaznaczone ziemie. Polecenie wykonaj kodem np.: I - A , II- R, III- P.
opracowała: Agnieszka Skiba